Najczęstsze awarie układów hamulcowych

Układ hamulcowy to w każdym samochodzie jeden z najważniejszych elementów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo, który pozwala na stosunkowo szybkie zmniejszanie prędkości oraz zatrzymywanie pojazdu. Ze względu na znaczenie skutecznego hamowania dla możliwości w pełni kontrolowanego poruszania się autem, różne rodzaje hamulców stosowano już od czasów pierwszych konstrukcji tworzonych przez pionierów motoryzacji. Bębnowe układy hamulcowe funkcjonujące na podobnej zasadzie co dzisiejsze konstrukcje montowane na tylnych osiach mniejszych aut są używane już od lat 20. ubiegłego wieku, a hamulce tarczowe zaczęły się upowszechniać od lat 50., by dziś stać się standardem zarówno w autach osobowych wyższych klas, jak i ciężarówkach czy autobusach. Do utrzymania odpowiedniej sprawności pojazdów niezbędna jest wymiana elementów ulegających zużyciu oraz zastępowanie części do układów hamulcowych, które uległy uszkodzeniu. Przyjrzyjmy się bliżej działaniu układu hamulcowego oraz sprawdźmy, jakie są jego najczęstsze awarie./p>

Jak działają układy hamulcowe?

Układ hamulcowy ma podobną budowę i zasadę działania niezależnie od tego, czy jest zamontowany w samochodzie osobowym, dostawczym czy aucie ciężarowym lub autokarze albo autobusie. Najważniejszymi elementami będą zawsze części połączone z obracającymi się kołami – tarcze hamulcowe lub bębny oraz te, które są trwale zamocowane do fragmentów konstrukcji auta – zaciski hamulcowe albo szczęki. Służą one do wytwarzania tarcia, którego celem jest spowolnienie obrotów kół przy utrzymaniu ich przyczepności do podłoża za sprawą ścierania się mieszanki gumowej, z jakiej są zrobione opony.

Nieodzownym składnikiem układu jest też system aktywujący hamulce. W pojazdach osobowych i dostawczych na ogół będzie to mechanizm hydrauliczny, w ciężarówkach, i autobusach natomiast pneumatyczny, działający za sprawą zwiększania ciśnienia powietrza. Stosowane są również układy hydrauliczno-pneumatyczne. Zarówno w hamulcach hydraulicznych, jak i pneumatycznych potrzebny więc będzie system szczelnych przewodów dostarczających olej hydrauliczny lub powietrze. Układ hydrauliczny będzie potrzebował jeszcze zbiornika mieszczącego olej, pompy zwiększającej ciśnienie, a pneumatyczny zbiornika powietrza oraz sprężarki. W obu układach muszą się też znaleźć zawory pozwalające na zwiększenie ciśnienia i rozpoczęcie hamowania.

Stosowanie hamulców pneumatycznych w aucie ciężarowym lub autobusie wynika z małej bezwładności systemu oraz wysokiej niezawodności. Układy tego rodzaju pozwalają na przekazywanie dużych sił, a jednocześnie umożliwiają podłączenie do pojazdu układu hamulcowego przyczepy lub naczepy. Wielką zaletą jest precyzyjne dozowanie siły hamowania, a także jej stosunkowo łatwe rozdzielanie pomiędzy poszczególne osie w zależności od obciążenia. Plusem jest również małe skomplikowanie systemu, przekładające się na niewielką awaryjność. 

Warto pamiętać, że ważnym elementem współczesnych systemów hamulcowych są urządzenia elektroniczne, które wspomagają ich działanie od ABS zapobiegającego blokowaniu się kół po układy hamowania awaryjnego zapobiegające kolizji w razie braku reakcji kierowcy na zbliżanie się do przeszkody.

Które podzespoły układu hamulcowego najczęściej ulegają awariom?

Ze względu na dużą masę pojazdów ciężarowych i autobusów wszelkie kolizje z ich udziałem wiążą się z ryzykiem odniesienia poważnych obrażeń przez wielu uczestników ruchu drogowego, a także powstawania znacznych strat materialnych. Znaczenie sprawnego działania układów hamulcowych jest więc bardzo duże, a pojazdy powinny być utrzymywane w możliwie najlepszym stanie technicznym. Stosunkowo najłatwiejsze do przewidzenia i usunięcia są awarie części eksploatacyjnych, a więc tarcz hamulcowych oraz klocków, które zużywają się w miarę ich użytkowania. Bardziej niepokojącymi objawami mogą być wszelkie nieregularności związane z ich nierównomiernym wycieraniem się czy pękaniem.

Do najczęstszych awarii prowadzących do pękania tarcz hamulcowych lub klocków prowadzi zablokowanie się tłoczków, które nie powoduje cofnięcia się zacisku mimo odpuszczenia pedału hamulca. Powodami nierównomiernego wycierania się klocków hamulcowych, a często także zużywania się tarcz mogą być błędy montażowe, ale również problemy z geometrią tarcz, np. ich wykrzywienie po wjechaniu w głęboką wodę po dłuższym hamowaniu. Bicie tarcz może być spowodowane ich wadami materiałowymi. Uszkodzenia mechaniczne powierzchni klocków to często efekt dostających się między zaciski zabrudzeń czy nadmierne wyeksploatowanie tarcz hamulcowych. W wielu przypadkach kłopoty z tarczami i zaciskami są spowodowane korozją, zwłaszcza w przypadku pojazdów, które są użytkowane z dłuższymi przerwami. Problemy z hamulcami mogą być powodowane przez pękające sprężyny szczęk oraz siłowników, a także awarie elektroniki, zwłaszcza uszkodzenia czujników systemów wspomagających hamowanie. 

Awarie układu hamulcowego dotyczą również systemu pneumatycznego. Wiele problemów jest związanych z nieodpowiednim eliminowaniem wilgoci, a co za tym idzie postępującą korozją, a w okresie niskich temperatur nawet zamarzaniem części układu. Większość kłopotów tego typu wynika z niewłaściwej częstotliwości wymian osuszacza. Kłopoty z układem hamulcowym wynikają też z uszkodzeń sprężarek oraz zaworów, co często doprowadza do znacznych spadków ciśnienia i poważnego osłabienia siły hamowania. Choć układy hamulcowe pojazdów ciężarowych są dwuobwodowe, co znacznie ogranicza ryzyko awarii uniemożliwiającej zatrzymanie pojazdu, a spadek ciśnienia jest sygnalizowany przez odpowiednią kontrolę, to nie wolno zapominać, że mimo tego zabezpieczenia możliwe są sytuacje, w których wskutek awarii może dojść do niebezpiecznej sytuacji. Każda nieprawidłowość związana z działaniem systemu powinna więc być niezwłocznie eliminowana.